Η τεχνητή νοημοσύνη έχει πάψει να είναι ένα μελλοντικό ενδεχόμενο· είναι ήδη παρούσα, επηρεάζοντας τον τρόπο που εργαζόμαστε, ερευνούμε και επικοινωνούμε. Και όπως συμβαίνει με κάθε μεγάλη τεχνολογική τομή, φέρνει μαζί της ευκαιρίες αλλά και ερωτήματα — ιδίως για το μέλλον των επαγγελμάτων που στηρίζονται στη γνώση, την κρίση και τη δεοντολογία. Ανάμεσά τους, και η δικηγορία.

Το ερώτημα δεν είναι αν η ΤΝ θα αλλάξει τη νομική καθημερινότητα, αλλά πώς θα την αλλάξει και πώς θα σταθούμε εμείς, οι δικηγόροι, απέναντί της.
Γιατί η δικηγορία υπήρξε πάντοτε επάγγελμα ανθρωποκεντρικό — χτισμένο πάνω στη διαίσθηση, την κατανόηση των ανθρώπινων κινήτρων, την ικανότητα να σταθμίζεις γεγονότα και αξίες. Και ωστόσο, πολλές από τις καθημερινές συνήθειες, όπως η αναζήτηση νομολογίας, η σύνταξη συμβάσεων, η ανάλυση δεδομένων, αυτοματοποιούνται ήδη από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.
Η ΤΝ μπορεί να αναλάβει τον μηχανικό φόρτο, επιτρέποντας στους δικηγόρους να αφιερωθούν στο πιο ουσιαστικό μέρος του έργου τους: τη στρατηγική, την κρίση, την ανθρώπινη επαφή, εξοικονομώντας τους πολύτιμες εργατοώρες.

Όμως, πίσω από την ευκολία της χρήσης της, κρύβονται σοβαρές προκλήσεις.

Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται ένα φαινόμενο που ονομάζουμε «ψευδαίσθηση». Η ευφράδεια των εργαλείων ΤΝ έχουν οδηγήσει πολλούς μη νομικούς — και ορισμένους επαγγελματίες — να πιστέψουν ότι μπορούν να συντάσσουν νομικές γνώμες ή να παρέχουν συμβουλές χωρίς να έχουν το υπόβαθρο.
Η ψευδαίσθηση αυτή ενισχύεται από την ικανότητα των αλγορίθμων να παράγουν κείμενα πειστικά αλλά ουσιαστικά εσφαλμένα ή ελλιπή. Το αποτέλεσμα είναι η διασπορά νομικά ανακριβούς πληροφορίας και η σύγχυση.
Την ίδια στιγμή, τα εργαλεία αυτά συχνά προτείνουν νομολογία που φαίνεται αρχικά υποστηρικτική αλλά, με ανθρώπινο έλεγχο, αποδεικνύεται αντίθετη προς το επιχείρημα.
Τείνουν, επίσης, να ενισχύουν τις προκαταλήψεις του χρήστη, συμφωνώντας με λανθασμένες παραδοχές αντί να τις αμφισβητούν.
Και καθώς η γνώση τους εξαρτάται από τα δεδομένα εκπαίδευσης, αν αυτά είναι ελλιπή ή παρωχημένα, η παραπληροφόρηση γίνεται ακόμη πιο επικίνδυνη.

Παράλληλα, εμφανίζεται και το φαινόμενο της υπερβολικής σιγουριάς. Οι απαντήσεις της ΤΝ παρουσιάζονται με αυτοπεποίθηση, ακόμη κι όταν είναι λανθασμένες. Το φαινόμενο αυτό, οδηγεί τους χρήστες σε άκριτη εμπιστοσύνη στα αποτελέσματα των μηχανών και σε υποτίμηση της δικής τους κρίσης.
Η ΤΝ προσφέρει άμεσες, «ολοκληρωμένες» απαντήσεις· αλλά η ταχύτητα δεν είναι ταυτόσημη με την αλήθεια.

Η νέα γενιά νομικών κινδυνεύει να χάσει τη βιωματική εκπαίδευση που προσφέρει η έρευνα, η αναζήτηση και η αμφισβήτηση, καθώς αντιμετωπίζει τη χρήση της ΤΝ ως «δεκανίκι» γνώσεων. Η ευκολία των αυτόματων απαντήσεων και η αποδοχή αυτών χωρίς φιλτράρισμα, μπορεί να αφαιρέσει τη δημιουργική και κριτική διαδικασία της μάθησης.
Οι Νομικές Σχολές θα πρέπει, επομένως, να επανεξετάσουν τη μεθοδολογία τους: να εντάξουν πρακτικές ασκήσεις που βασίζονται σε κείμενα παραγόμενα από ΤΝ, τα οποία οι φοιτητές θα καλούνται να επαληθεύσουν, να αποδομήσουν και να διορθώσουν.
Μόνο έτσι θα διαμορφωθούν νομικοί που δεν αποδέχονται άκριτα, αλλά αξιολογούν, συγκρίνουν, ελέγχουν.

Σε θεσμικό επίπεδο, η ραγδαία είσοδος της τεχνητής νοημοσύνης καθιστά επιτακτική την επικαιροποίηση του Κώδικα Δεοντολογίας.
Ο Δικηγορικός Σύλλογος, στο πλαίσιο της ευρύτερης αναθεώρησης του Κώδικα Δικηγόρων, μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλία για τη διαμόρφωση κανόνων τεχνολογικής επάρκειας και ηθικής χρήσης της ΤΝ, ακολουθώντας το παράδειγμα της Δικηγορικής Ένωσης Νέας Υόρκης.
Μια ειδική Task Force για την ΤΝ θα μπορούσε να επιβλέπει θέματα εκπαίδευσης, δεοντολογίας και λογοδοσίας, ώστε οι δικηγόροι να παραμείνουν ενημερωμένοι και υπεύθυνοι χρήστες των νέων τεχνολογιών.

Ζούμε τη μετάβαση από τον Κώδικα των άρθρων στον Κώδικα των αλγορίθμων.
Το στοίχημα είναι να μη χαθεί ο Κώδικας των αξιών μας.

Η ΤΝ μπορεί να συμπληρώσει τον καλό δικηγόρο — ποτέ όμως να τον αντικαταστήσει. Η σοφία μας άλλωστε, πηγάζει από την εμπειρία, τη διαίσθηση, τη δημιουργικότητα, την κατανόηση των ανθρώπινων σχέσεων — στοιχεία που καμία μηχανή δεν μπορεί να μιμηθεί.
Γι’ αυτό, ας σταθούμε μπροστά στη νέα εποχή όχι με φόβο, αλλά με γνώση, ευθύνη και αυτοπεποίθηση.